De heermoes behoort tot de familie (Equisetaceae) en groeit binnen één jaar in twee verschillende vormen: in maart-april ontwikkelen zich roodbruine of gele stengels van 20 centimeter hoog met bruine bladeren. Aan de punt zitten sporenbladen, die een groenig sporenpoeder uitstrooien. In mei-juni verschijnt de steriele zomervorm.

De groene en sterk vertakte stengel is 10 tot 14 centimeter hoog. Heermoes groeit in weiden en langs de wegen, op woeste grond en tegen hellingen. Er bestaat gevaar voor verwisseling met de giftige lidrus (E. palustre), die weliswaar groter is maar er vrijwel hetzelfde uitziet.

De gedroogde, in de zomermaanden verzamelde steriele spruiten worden medicinaal gebruikt.

De belangrijkste farmacologisch werkzame inhoudsstoffen zijn flavonoïden, koffiezuren, kiezelzuur en pyrrolizidine alkaloïden.

In de volksgeneeskunde wordt de heermoes gebruikt bij tuberculose, nier- en blaasontsteking, als bloedstelpend middel bij sterke menstruatie, bij neus-, long- en maagbloedingen, bij broze vingernagels en haaruitval, bij reumatische aandoeningen, jicht, zweren, zwellingen, botbreuken en winterhanden of -voeten.

Heermoes is effectief middel bij hoest, bronchiale en longkwalen. De plant is onderdeel van vele soorten hoestthee en wordt gebruikt voor het gorgelen en spoelen van de mond. Bij slecht genezende wonden, worden kompressen met heermoes infusie gebruikt.

Heermoes bevat kiezelzuur dat geeft de plant een waardevolle geneeskrachtige werking, die belangrijk is voor de opbouw van botten, gebit, vinger- en teennagels, maar ook de huid. Dioscurides stelde vast:’… het voert urine af, de bladeren plakken bloederige wonden dicht… het kruid helpt bij hoest, kortademigheid en inwendige breuken.

De belangrijkste werkzame bestanddelen van heermoes – flavonoïden en derivaten van apigenine, luteoline, kaempferol en quercetine, zijn ook opgenomen fenol carbonzuren, tannines, veel kiezelzuur derivaten.

Infusie van heermoes wordt gebruikt als een diureticum bij oedeem, bij ontstekingsprocessen van de blaas en urinewegen, als bloedstelpend, het bevordert genezing en is samentrekkend.

Het helpt bij hartfalen, het verbetert de water-zout metabolisme.

In de volksgeneeskunde het gebruik van heermoes is hetzelfde, behalve dat wordt kruid gebruikt bij de behandeling van kwaadaardige tumoren en inwendige bloedingen, gal en nierstenen.

De inwendige toepassing van heermoes wordt geadviseerd bij posttraumatische en statische oedemen, doorspoeltherapieën bij bacteriële en ontstekingsaandoeningen van de afleidende urinewegen en bij niergruis, maar daarnast bij slecht genezende wonden.

Het therapeutische effect bij urineweginfecties en niergruis berust vooral op een verbeterde doorspoeling zonder uitscheiding van natrium- en kaliumzouten. De verhoogde urine-uitscheiding wordt in elk geval gedeeltelijk veroorzaakt door de flavonoïden en koffiezuurderivaten in heermoes.

De toepassing voor wondgenezing zou teruggevoerd kunnen worden op de adstringerende werking van kiezelzuur. Bovendien verstevigt heermoes het bindweefsel en stimuleert hij de stofwisseling van de huid.

Er worden kant-en-klare preparaten (dragees, tabletten, capsules, druppels, sap) gebruikt met poeder, droog extract of aftreksels van het losse kruid. Bij een doorspoeltherapie moet ten minste 2 liter vocht per dag worden gedronken.

Thee: schenk 250 ml kokend water over 2 tot 3 tl kruid, laat dit 15 minuten trekken (of laat het 10 tot 12 uur staan met koud water); drink dagelijks 3 koppen.

Kompressen: laat 2 tot 3 el kruid 20 tot 30 minuten koken in 1 liter water, zeef het vocht en laat het afkoelen; doop hierin het verband.

In een klinisch onderzoek onder patiënten die aan jicht leden, werd de invloed onderzocht van heermoesthee op de urineafscheiding, nierfiltratie, pH-waarde van de urine, calciumspiegel in het bloed, maar ook de spiegel van anorganisch fosfor en urinezuur. De behandeling werd drie maanden volgehouden. Uit het onderzoek bleek dat: heermoes de urineafscheiding verhoogd en de urinezuurspiegel van het bloed vermindert. De uitscheiding van calcium en anorganisch fosfor verbeterde.

Waarschuwing: Bij oedeem als gevolg van beperkte hart- of nierfunctie mag heermoes niet worden gebruikt.

Vermijd het gebruik van heermoes bij nefritis. Gebruik heermoes niet langer dan drie maanden.